وظیفه اصلی دستگاه گوارش دریافت وهضم غذا به نحوی است که اجزاء تشکیل دهنده آن قابلیت جذب پیدا کنند. این دستگاه شامل معابری است که ازدهان شروع گشته وبه مخرج ختم می شود.
نشانه هایی که دلالت برمشکلات دستگاه گوارش می نماید به شرح زیرمی باشند:
استفراغ غذا بلافاصله بعد ازبلع تحریک. سوزش وخارش مخرج
استفراغ غذا مدتی بعد ازبلع ریزش آب ازدهان
اسهال عطش زیاد وادراربیش ازحد
وجود خون یا موکوس درمدفوع کاهش وزن علیرغم اشتهای خوب
یبوست زردی
تلاش برای دفع مدفوع سفید رنگ بودن مدفوع
اتساع ودردناکی شکم قیرمانند بودن مدفوع
بی قراری اسهال خونی
نفخ وگازداربودن روده ها دلپیچه وزورپیچ
استفراغ: استفراغ به خودی خود یک بیماری واقعی نیست. بلکه صرفا حاکی ازوجود بیماریهای دیگراست. چنانچه استفراغ تنها یک یا دوباررخ دهد وسگ نیزشاداب به نظررسد جای هیچ نگرانی نیست. اما زمانی که استفراغ به صورت مکرروبا قدرت وحاوی مواد غیرعادی نظیرخون. توده هایی شبیه به مدفوع .کرم یا اجسام خارجی بوده واستفراغ با نشانه های دیگری ازجمله اسهال. بی حالی. کاهش وزن وتب همراه باشد. معاینه بیماربه وسیله دامپزشک ضرورت می یابد. دراغلب موارد استفراغ ناشی ازخوردن مواد محرک وغیرمغذی نظیرآشغال. کاغذ وسایرمواد غیرهضم می باشد. دراین موارد نخست سگ آنچه که خورده است را استفراغ می کند ودرنوبت های بعد مایع سفید رنگی شبیه به سفیده تخم مرغ یا مایع زردرنگی را استفراغ خواهد کرد. دراین حال تغذیه حیوان را 12 الی 24 ساعت قطع کنید وبه جای آب قطعه های یخ دراختیارآن قرار دهید تا حجم آب زیادی وارد معده حیوان نشود. چنانچه استفراغ برطرف شود می توانید که حیوان را با غذاهای پخته سهل الهضم مثل تخم مرغ آب پز. پلو. غذاهای بچه یا گوشت آب پزتغذیه نمائید. درروز اول می بایست که مقداراین غذاها کم باشد اما به دفعات دراختیاربیمارقرارگیرد. چنانچه استفراغ قطع شده باشد می توانید که چند روزبعد غذای قبلی واصلی را دراختیارحیوان قراردهید. اما چنانچه استفراغ برطرف نگردید با بدترشد می بایست که به دامپزشک مراجعه گردد. استفراغ می تواند ناشی ازبیماریهای عفونی. انسداد دستگاه گوارش. سرطان. پانکراتیت. نارسائی کلیوی. نارسائی کبدی. نارسائی غدد فوق کلیه وبیماریهای سایراعضا باشد. درموارد فوق استفراغ شدید بوده وزندگی حیوان را تهدید می کند.
اسهال:اسهالهای خفیف که با نشانه های دیگری همراه نباشند معمولا درخانه قابل مداواهستند. با این حال چنانچه مدت اسهال بیش از24ساعت به طول انجامیده ویا واجد خون بوده ویا با استفراغ تب ودل درد همراه باشد می بایست که سریعا به دامپزشک مراجعه گردد. همچون استفراغ خوردن مواد آلوده وغیرقابل هضم مثل آشغال وزباله یکی ازعلل متداول اسهال به حساب می آید. به علاوه تغییرناگهانی جیره غذائی می تواند باعث اسهال درسگها گردد. ازجمله سایرعلل اسهال می توان به آلرژی های غذائی. انگل های روده ای. ویروس ها. باکتریها وسایرعوامل میکروسکوپی اشاره کرد. معمولا بسیاری ازعواملی که منجربه استفراغ درسگها می شوند باعث اسهال نیزمی گردند. برای درمان اسهال درخانه دروهله اول غذای حیوان را به مدت 24ساعت قطع کنید وتنها آب وترجیحا قطعات یخ دراختیاراوقراردهید. درروزدوم مقادیرکم ازغذای سهل الهضم مثل پلو ودرصورت تمایل دام همراه با ماست دراختیاراوقراردهید. این عمل را به مدت 3روز انجام دهید وسپس غذای اصلی وقبلی را دراختیارحیوان بگذارید. چنانچه حیوان استفراغ می کند این روش عملی نبوده وجهت تجویزسرم می بایست که به دامپزشک مراجعه کرد.
یبوست: درحال عادی می بایست که ازدفعات وفواصل اجابت مزاج سگ با اطلاع بود. چنانچه دفع مدفوع به مدت یک یا دوروز صورت نگیرد سگ به یبوست مبتلا است. یبوست دراثرعلل مختلفی ازجمله خوردن غذاهای خشک نظیرنان . نان خشک. استخوان. روزنامه وگیاهان وسایرمواد غیرقابل هضم ایجاد می شود. چنانچه یبوست شدت یابد می تواند باعث کاهش اشتها یا استفراغ گردد. گاهی اوقات نیزمدفوع آغشته به خون است ویا مایع قهوه ای رنگی دورآن را فرامی گیرد. به علاوه بزرگ شدگی غده پروستات . بیماریهای قولون. فتق پرینه ای نیزمی توانند منجربه یبوست وعدم دفع مدفوع گردند. دراغلب موارد اصلاح جیره غذائی می تواند مفید باشد. استفاده ازداروهای ملین نیزگاهی اوقات موثراست. درمواردی که مدفوع به شدت متراکم شده است ممکن است که نیازبه تنقیه باشد.
بلعیدن اجسام خارجی: گاهی اوقات سگها وبه خصوص توله سگها اجسام خارجی غیرمغذی را به دهان گرفته ومی بلعند. ازآنجائی که این مواد می توانند باعث انسداد یا سوراخ شدن معده وروده ها گردد یک مورد اورژانس به حساب می آید. سگ ممکن است استفارغ کند سرفه نماید یا آروغ بزند. همچنین ممکن است که به دل درد مبتلا شود. چنانچه جسم خارجی درمری واقع شود حیوان دارای بلع دردناک است. ریزش بزاق دارد وبلافاصله بعد ازبلعیدن غذا استفراغ می کند. درهرصورت می بایست که برای روشن شدن وضعیت بیمارمعاینات دامپزشکی صورت گیرد. چنانچه جسم خارجی کوچک بوده ودارای لبه های تیزنباشد احتمال آنکه ازدستگاه گوارش عبورنموده وخارج گردد وجود دارد. اما اجسام خارجی تیزوبزرگ را می بایست که با توسل به جراحی ازداخل معده یا روده ها خارج ساخت .
عفونت پاروویروس: این عفونت یکی ازبیماریهای ویروسی عفونی دستگاه گوارش است که باعث اسهال واستفراغ می گردد. گاهی موارد به علت شدت بیماری واسهال واستفراغ خونی هستند. این بیماری بسیارخطرناک بوده و می تواند به سرعت باعث مرگ توله های مبتلا گردد. برای جلوگیری ازاین بیماری می توان که در3-5/2 ماهگی اقدام به واکسیناسیون نمود. چنانچه بیماری درتوله ها رخ دهد بیماری می بایست که سریعا به دامپزشک مراجعه کرد. درمان این بیماری با تجویزسرم . آنتی بیوتیکهای وسیع الطیف وداروهای ضد استفراغ به صورت تزریقی صورت می گیرد. علیرغم درمان ممکن است توله ها به دلیل شدت بیماری ازدست بروند.
عفونت دیستمپر:دیستمپرنیزیکی دیگرازبیماریهای عفونی ویروسی است که دربرخی ازبیماران باعث اسهال واستفراغ می گردد. پیشگیری ازاین بیماری نیزبه وسیله واکسیناسیون درسن سه ماهگی امکان پذیراست. تشخیص بیماری به عهده دامپزشک بوده وسریعا می بایست که مورد درمان واقع شود.
درموارد مسمومیت چه باید کرد؟
یک سگ مسموم را باید بلافاصله مورد درمان قراردارد. هرگونه تاخیرمی تواند باعث مرگ حیوان شود. سموم مختلف دربدن به صورمختلف عمل می کنند وبه درمانهای مختلفی نیازدارند. اگرشما متوجه شوید که سگ مواد اسیدی . قلیایی . نفت ویا بنزین خورده است حیوان را مجبوربه استفراغ نسازید بکله به اومقداری شیربدهید تا سم را رقیق سازد وبه سرعت با دامپزشک خود تماس بگیرید. اگرموفق شدید که بطری یا محفظه حاوی سم را پیدا کنید برچسب آن را مطالعه نمائید تا بفهمید پادزهر( آنتی دوت) احتمالی آن چیست. درغیراینصورت با دادن مخلوطی ازآب اکسیژنه وآب اورا واداربه استفراغ نمائید. مقدارمشخصی ازآب اکسیژنه 3% که درداروخانه ها آماده وفروخته می شود را با مقداربرابرآب رقیق نموده وآن را آهسته آهسته به خورد حیوان دهید. هیچگاه با عجله این مایع را درگلوی حیوان سرازیرنکنید زیرا می تواند باعث گرفتاریهای دیگرنظیرپنومونی استنشاقی یا خفگی حیوان گردد. برای این کاربه سادگی یکی ازلبهای پائین سگ را ازکناربه طرف خارج بکشید تا به شکل قیف درآید ومحلول فوق را کم کم درآن بریزید تا سگ فرصت بلعیدن نیزداشته باشد. شما می توانید حداقل به ازای هر10 کیلو وزن حیوان دوقاشق غذاخوری ازمحلول آماده کرده فوق را به حیوان بخورانید. سگ درعرض 2دقیقه استفراغ خواهد کرد. هنگامیکه استفراغ قطع شد ووضعیت دام بهترگردید یک قاشق چایخوری به اوازنمکهای EPSOM درمقدارکمی آب بدهید تا اثرمسهلی آن روده ها را به سرعت تخلیه نماید. آب اکسیژنه پس ازخورده شدن به اکسیژن وآب تبدیل شده وهیچ خطری برای سگ نخواهد داشت. این ماده بهترین پادزهربرای فسفراست که اغلب درسموم جونده کش (مرگ موش) بکارمی رود. بعد ازپایان یافتن این اقدامات اورژانس وتخلیه معده وروده به سرعت حیوان خود را به یکی ازمراکز درمانی دامپزشکی برسانید.