عوامل بسیاری می تواند دستگاه عصبی سگ را درگیر سازد. دستگاه عصبی شامل مغز، نخاع و اعصاب محیطی می باشد.عفونت های باکتریایی می تواند باعث التهاب غشاء مغز و نخاع شود که مننژیت نامیده می شود. آسیب وارده به بافت مغز آنسفالیت نامیده می شود.

علائم بیماری های عصبی شامل:
تشنج _ رفتارهای غیر عادی و ناگهانی _ عدم تعادل _ ضعف پیشرونده _ رعشه _ تغییر در نحوۀ انقباض عضلات _ اختلالات حسی _ فلجی _ دور خود چرخیدن _ نیستاگموس ( حرکت مداوم چشم ها به چپ و راست ).

صرع ( Epilepsy )
این عارضه در سگهای یک تا سه ساله معمول می باشد.
دلایل آن شامل:
عوامل ارثی _ نرسیدن اکسیژن حتی به مدت بسیار کوتاه به مغز _ هیدروسفال _ دیستمپر _تومورها.
بعضی از سگها دچار تشنج های مکرر هستند اما بعضی از سگها گاهی دچار تشنج می شوند. تشنج در سگهای مسن بدلیل ابتلا به سایر بیماری ها خطرناکتر می باشد.
اصولا تشنج بیشتر مواقعی که سگ آرام و در حال استراحت است اتفاق می افتد. دورۀ تشنج ممکن است کوتاه ( حدود 5 دقیقه ) یا شامل یک دوره بیهوشی باشد.
برای درمان، دامپزشک داروهای ضد تشنج برای سگ تجویز می کند. این داروها بطور کامل تشنج را از بین نمی برد ولی تعداد دفعات آن را کمتر می کند. سگهایی که دورۀ تشنج آنها بیشتر از 30_15 دقیقه طول می کشد باید فورا مورد معاینه دامپزشک قرار گیرند. تزریق وریدی داروهای ضد تشنج ممکن است لازم باشد.

تشنج (Seizures)
این عارضه عمدتادر اثر بیماری صرع به وجود می آید. تومورهای مغزی و ضربات وارده به سر نیز از عوامل موثر در بهوجود آمدن این عارضه می باشند. در هنگام بروز تشنج به نظرمی رسد که سگ هوشیاریش رااز دست داده به پهلوی خود افتاده ناله کرده و دست و پا می زند. حیوان بیمار در این حالت مکررا ادرار و مدفوع خود را دفع می کند.

هیدروسفال
در این بیماری بدلیل نقصان سیستم درناژ، مایعات در مغز تجمع می یابند. در انتها به علت تورم، بافت مغز به استخوان جمجمه شده و علائم زیر دیده می شود:
تشنج _ کوری _ عدم تعادل _ بی حالی.
درمان آن شامل تشخیص سریع و جراحی اختصاصی میباشد.
 

آنسفالیت
به التهاب بافت مغز گفته می شود این عارضه در اثر عفونت های باکتریایی، ویروسی (مانند دیستمپر) یا حتی کهولت سن ایجاد می شود. آنسفالیتباکتریایی اغلب متعاقب عفونت گوش، زخم یا شکستگی سر دیده می شود.

علائم این بیماری شامل:
سفتی گردن _ تشنج _ دردناکی سر و فشار دادن سر به سطوح مختلف می باشد.
عامل آنسفالیتهرچه که باشد باید سریعا درمان شود. در این بیماری هر عامل نیاز به درمان خاص خود را دارد.

یستمپر (Distemper)
این بیماری اغلب در سگهای جوان 6_3 ماهه اتفاق می افتد اما در هر سنی قابل بروز می باشد.آلودگی اغلب از طریق استنشاق ویروس اتفاق می افتد و بوسیله سلول های دفاعی که سعی در انهدام ویروس دارند در سراسر بدن پخش می شوند. اگر سلول های دفاعی نتوانند ویروس ها را نابود نمایند آنها به دستگاه ایمنی، عصبی، دستگاه تنفس و دستگاه گوارش حمله می کنند.
اگر سگ جوانی در وضعیت بدنی خوبی است دچار عفونت خفیف شود اغلب دفع ویروس را بهخوبی انجام داده و تنها علائم بی حالی و یا افزایش مختصر درجه حرارت را نشان می دهد. اگر سیستم دفاعی حیوان شکست بخورد ابتدا درجه حرارت بدن بالا رفته سپس علائم زیر ظاهر می شود:
بی حالی _ ترشح از چشم و بینی _ سرفه _ استفراغ _ اسهال و گاهی با علائم جلدی مانند ضخیم شدن و ترک خوردگی پوست بینی و کف پا دیده می شود.
وقتی علائم فاز دوم پیشرفت می کند ( حدود چهار هفته پس از شروع عفونت ) سیستم عصبی ممکن است شروع به نشان دادن ضایعه کند. این علائم ممکن است شامل انقباضات کنترل نشدۀ عضلانی تا تشنج کامل باشد.
جهت درمان، آنتی بیوتیک خا به همراه درمان علامتی جهت رفع علائم درگیری دستگاه های گوارش و تنفس لازم است. بدون شک مراقبت و پرستاری به همراه درمانهای مورد لزوم در بهبود بیمار موثر می باشد، زیرا به این وسیله می توان نیرو و مقاومت سگ را در برابر بیماری تقویت نمود.
حیوان مبتلا احتیاج مبرم به محیط گرم، خشک، بدمن تحرک و سر و صدا و غذاهایی که دارای ارزش پروتئینی بالا و نیروزایی مناسب بوده و قابلیت هضم آسان دارند باید به مقادیر کم و محدود در اختیار سگ قرار گیرند. شیر با زرده تخم مرغ و پنیر تازه باید در تغذیه حیوان استفاده شود. افراط در تغذیه حیوان موجب اسهال و استفراغ و فشار به دستگاه گوارش حیوان می شود و وضعیت حیوان را بدتر می کند. در مورد ضایعات عصبی داروهای ضد تشنج ضروری می باشد.
در مورد واکسیناسیون اولیه، واکسن در سن 6 تا 8 هفتگی تزریق و پس از 4 تا 8 هفته مجددا واکسن یادآوری تزریق می شود. برای حفظ ایمنی در سگ باید واکسیناسیون بصورت سالانه تکرار شود.

هاری (Rabies)
هاری یکی از خطرناکترین بیماری های ویروسی است که درمان نداشته و به مرگ بیمار منتهیمی شود. هاری مهمترین بیماری مشترک بین انسان و سگ محسوب می شود. این بیماری اغلب در اثر گزیدگی توسط حیوان هار است. معمولا فصل تظاهر بیماری در حیوانات گوشتخوار بیشتر در فصل پائیز و زمستان است. تقریبا تمامی پستانداران نسبت به هاری حساس می باشند. از آنجایی که منبع اصلی انتقال هاری به انسان در محیط شهری سگ است، ضرورت واکسیناسیون سگها بر علیه این بیماری کاملا محسوس بوده و لازم الاجرا می باشد. دورۀ کمون بیماری هاری طولانی بوده و معمولا از تا 6 هفته و گاهی حتی تا چند ماه به طول می انجامد. اولین نشانۀ هاری در حیوان آلوده و گزیده شده، تغییر رفتار است. این تغییر رفتار می تواند در جهت افزایش خشونت به شکل هاری خشمگین و یا هاری آرام و خاموش باشد و اساسا این تغییر برخلاف اصلی و ذاتی حیوان است. بتدریج انقباض غضلات صورت رخ می دهد و دندان های حیوان قفل می شوند. حرکات حیوان نامتعادل می گردد و کنترل عضلات از بین می رود. در این حالت به دلیل فلجی عضلات حلق، حیوان قادر به بلع بزاق نبوده و بزاق حیوان جاری است، تغییر صدا پیدا کرده و از نور ، آب و غذا می ترسد و به هر چیزی حمله می کند؛ نهایتا فلجی بدن کامل شده و حیوان در حالت فلجی به کوما می رود و پس از 4 تا 6 روز می میرد. در شکل دوم که به هاری خاموش معروف است اختلالات معده ای _ روده ای، لرزش و تشنج و حالت غیر عادی همراه با فلج پا مشاهده می شود. سگ ابتدا تلو تلو خورده و بعدا نمی تواند روی پاهای خود بایستد. فک های حیوان بعدا دچار فلج شده و مانع آشامیدن و غذا خوردن حیوان می گردد و بدین جهت است که حیوان ظاهرا از آب می ترسد. این شکل بیماری برخلاف شکل اول بهیچوجه خشمگین نبوده و حیوان حالت تهاجمی ندارد و بدین جهت از شکل اول برای انسان خطرناکتر است چون انسان فورا متوجه بیماری هاری نشده و به نشانه های بیماری چندان اهمیتی نمی دهد. هیچ درمانی برای نجات یک موجود هار وجود ندارد و تنها باید به عنوان پیشگیری نسبت به واکسیناسیئن سگها اقدام نمود. در صورت گزیده شدن افراد به وسیله یک سگ جهت اطمینان بیشتر و از این بابت که بیماری درمان ندارد ضرورتا می بایست به مراکزانستیتو پاستور در تهران یا شعبات آن در سایر نقاط کشور مراجعه کرد. ضمنا بمحض گزیده شدن به وسیله سگ مبتلا یا مظنون باید فورا زخم ها و خراش ها را بوسیله صابون یا سایر مواد ضدعفونی کننده شسته و تمیز نمود. هیچ گاه نباید زخمی را که به وسیله گاز گرفتگی حیوان هار ایجاد شده است را بخیه زد زیرا ویروس در چنین شرایطی در محیط سربسته بهتر رشد کرده و شدت بیماری بیشتر خواهد شد. اگر زخم در قسمت های بالای بدن مثل سر و صورت باشد، امکان مبتلا شدن به هاری سریع تر خواهد بود.

اسپوندیلوپاتی گردن
این بیماری که به آن « Wobblers » نیز می گویند بیشتر در اسب و سگهای نژاد بزرگ و سنگین رخ می دهد. در این بیماری بد شکلی مهره گردن همراه با سنگینی وزن سر باعث آسیب به طناب نخاع می گردد.
علائم شامل:
کشیدگی پاهای جلوییی _ سائیدگی ناخن ها _ عدم تعادل در پاهای خلفی ( خصوصا پس از ورزش ) _ فلج ( جزئی یا کلی ) می باشد.
در این موارد سگ را نزد دامپزشک ببرید. دامپزشک از مهره های گردن عکس رادیوگرافی تهیه می کند. اگر بیماری در مراحل اولیه باشد با جراحی قابل درمان است اما در صورت بروز فلجی، نتایج ناخوشایند خواهد بود.

جابجایی و فتق دیسک های بین مهره ای
این عارضه بیشتر در سگهای پاکوتاه که بدنی کشیده دارند دیده می شود. در این سگها به علتفرم بدنی، دیسک ها زودتر از سایر سگها فرسوده می شوند. قسمت مرکزی دیسک اغلب از لایه های نرم اطراف بیرون می زند و باعث فشار و آسیب به اعصاب نخاعی می گردد.
علائم شامل:
درد ناگهانی _ عدم تمایل به حرکت _ لنگش _ حالت قوز کردن _ فلجی اندام های خلفی ( جزئی یا کلی ).
اگر سگ دچار درد ناگهانی همراه با سایر علائم باشد وقت را تلف نکنید، سریعا با دامپزشک تماس بگیرید. در مواردی که درد خفیف بوده و حیوان علامت لنگش را نشان می دهد ممکن است به داروها پاسخ دهند اما در موارد شدیدتر باید جراحی صورت گیرد.

غش و درمان آن
سگ دچار تشنج می شود، دست و پا می زند، دهان آن کف می کند و آشکارا از خود بیخود می شود. غش ممکن است تنها چند ثانیه به درازا بکشد و اغلب هنگامی روی می دهد که سگ خوابیده است.
علت اصلی این عارضه صرع می باشد و علت دقیق آن کاملا شناخته نشده است.
پایینترین سن رایج این بیماری، دو تا شش ماهگی است که توله ها دندان در می آورند، بویژههنگامی که آنها بشدت آلوده به کرمهای گرد و نواری باشند.
صرع، خود می تواند ناشی از شوک، ترس، صدمات، هیجانات جنسی، درد یا استرس (پس ازاعمال جراحی و یا زایمان) باشد.
تغذیۀ زیاد با جگر و تغییرات ناگهانی دما نیز می توانند یک حملۀ ناگهانی را ایجاد کنند. به نظر می رسد که دشوارترین و پایدار ترین حملات صرع اغلب عامل ایجاد کنندۀ مشخصی ندارند و ممکن است ارثی یا درنتیجۀ آسیب مغزی باشد که ناشی از ضربه به سر است.
البته غش یک چهرۀ دیستمپر عصبی نیز می باشد.
سگ را به عنوان نخستین اقدام درمانی در یک اتاق کاملا تاریک قرار دهید، دورتا دور آن را با یک پتو بپوشانید، سپس آن را به حال خود رها کنید.
هنگامی که حیوان کاملا به حال عادی بازگشت، آن را نزد دکتر دامپزشک ببرید. دامپزشک نهایت تلاش خود را انجام می دهد تا علت را شناسایی و رفع کند و احتمالا یکی از دو داروی میزولین و یا لارگاکتیکل را تجویز می نماید.
 

داء الرقص (Chorea)
این عارضه در سگ تقریبا تنها به دنبال دبستمپر ایجاد می شود. عارضۀ مشابهی نیز در انسانوجود دارد که به «رقص خیابان ویتوس» (St. Vitus’s Dance) معروف است.
علت این بیماری آسیب به سیستم عصبی مرکزی است که پیامد یک عفونت باکتریایی یا ویروسی می باشد.
نشانه های این عارضه معمولا همراه با گرفتگی پایدار و ظاهرا غیر قابل کنترل یک یا گروه ازعضلات، از سر یا یکی از اندا مهای حرکتی آغاز می شود. ممکن است این گرفتگی سر تا سر بدن را فرابگیرد. اغلب غش و فلجی ایجاد می شود.
داءالرقص، یک بیماری حاد و غیر قابل درمان است و حداکثر کاری که می توان کرد امید به این است که عارضه بدتر نشود.
با تغذیۀ خوب و مقدار زیادی از ویتامینها بر روی افزایش مقاومت حیوان تمرکز کنید.
دکتر دامپزشک نمکهای کلسیم و عصارۀ پاراتیروئید را با داروهای آرام بخش یا بدونه آنها تجویز خواهد نمود. ممکن است بیماری داءالرقص مداوا شود، اما گرفتگی در بقیۀ زندگی حیوان ادامه می یابد.
هنگامی که غش یا فلجی در حیوان بیمار بروز می کند، جای امیدواریی وجود ندارد و باید بیمار را معدوم کرد.

هیستری
امروزه ابتلای سگ به هیستری در بعض از کشورها مانند انگلستان کمیاب است. 60 سال پیش روزانه حداقل 12 مورد از این بیماری در درمانگاهی در گلاسکو تحت مداوا قرار می گرفتند.
هنگامی که هیستری متداول بود، با تغذیه توسط بیسکویت و غذایی که از آرد سفید تهیه می شد در رابطه بود. باید بین این نوع آرد و بیماری هیستری یک دلیل عمده بوده باشد، چرا که وقتی کارخانه ها مصرف آن را متوقف کردند، از فراوانی هستری به نحو چشمگیری کاسته شد.
موارد جدید را به کمبود ویتامین B1 در رژیم غذایی نسبت می دهند.
ظاهرا موارد اندکی از این بیماری با گری اتودکتیک در رابطه می باشد.
در هیستری، صدار ناگهانی و یا هیجان باعث بروز حمله خواهد شد. سگ جدا دیوانه می شود و در حالی که سر خود را پایین انداخته است بی هدف به اطراف می گریزد و به همۀ تلاشهایی که برای توقف آن صورت می گیرد بی اعتنا است.
حمله ممکن است به مدت چند دقیقه تا نیم ساعت به درازا بکشد تا اینکه سرنجام سگ به حالت تشنج به زمین می افتد.
در نخستین گام سگ را در یک محیط کاملا تاریک قرار دهید تا نتواند آسیب چندانی به خودبرساند و سپس با دکتر دامپزشک تماس بگیرید.
دکتر دامپزشک یک مسکن و یا آرام بخش قوی تزریق می نماید، عامل را شناسایی می کند و روشی را برای پیشگیری پیشنهاد می نماید.
برای جلوگیری از بروز چنین حمله هایی بهتر است رژیم غذایی سگ را تغییر دهید. اگر سگعمدتا با بیسکویت تغذیه می شود، آن را به گوشت و سبزیجات تازه تغییر دهید.
پس از یک دورۀ یک یا دو هفته ای که در طی آن ممکن است داروهای آرام بخش ضرورت داشته باشد، تغییر رژیم غذایی همراه با مصرف روزانۀ یک قرص محتوی ویتا مین B1 از حملات بعدی پیشگیری خواهد کرد. روزانه یک قاشق چایخوری مخمر خشک، ویتامین B لازم را تامین خواهد نمود.

سکته مغزی ( Strokes )
این عارضه عمدتا در سگهای مسن دیده می شود.
علت این بیماری پارگی یکی از رگهای کوچک خونی در مغز می باشد.
در سکتۀ مغزی ناگهان قدرت یک یا چند اندام حرکتی از بین می رود. سگ اگرچه کاملا هوشیار است، ممکن است بطور کامل فلج شود. اغلب سابقۀ تلو تلو خوردن و افتادن وجود دارد و ممکن است سر به یگ سمت خم باشد.
درمان به هیچ عنوان نا امید کننده نیست اما نیاز به بردباری زیاد و استعمال دارو توسط صاحبسگ دارد. تمام افتخار درمان این قبیل بیماران به آن عده از صاحبان سگ تعلق دارد که اندامهای حرکتی حیوان را به منظور پیشگیری از تحلیل عضلانی هر روز چندین ساعت ورزش و مالش می دهند و همانند یک کودک به حیوان غذا می خورانند.
درمان دارویی شامل داروهای ضد انعقاد، استروئیئها، ویتامینها و امید همیشگی به این است که خونریزی دیگری رخ ندهد. موفقیت در درمان خونریزی مغزی بستگی کامل به هضم طبیعی لختۀ خون دارد.
 

تورم اعصاب محیطی
این عارضه به معنای آماس پایانه های عصبی است.
اگرچه ممکن است عارضه به دنبال آسیب، سوختگی یا یک ناحیۀ مبتلا به اگزما رخ دهد، اما اغلب علت نامشخص است.
علائم این بیماری محدود به یک قسمت هستند و ظاهرا در سیستم عصبی مرکزی کاملا طبیعی است.
معمولا سگ پیوسته ناحیۀ مدوری را بر روی یکی از اندامهای حرکتی یا پنجه های خود را گاز می گیرد؛ ممکن است این ناحیه دچار رفتگی پوست و زخم نیز شود.
داروهای آرام بخش همراه با پوشانیدن ناحیۀ مبتلا توسط یک مادۀ بد طعم مورد استفاده قرار می گیرد. استعمال موضعی کلرامفنیکل و کلرید متیل رزانیلتن به شکل آئروسول با موفقیت همراه است.
(کلرید متیل رزانیلتن: این ماده یک رنگ ضد باکتریایی، ضد قارچی و ضد کرم است که از تریفنیل متان مشتق می شود و به ضورت موضعی در درمان آن دسته از عفونتهای پوست و پرده های مخاطی که باکتریهای گرم مثبت که کپکهای عامل ایجاد آن هستند، مصرف می شود. زمانی از تجویز خوراکی آن درمان کرم سنجاقی و کپلک در انسان استفاده می شود.)
در بعضی موارد ممکن است دکتر دامپزشک ناگزیر به شکافتن ناحیۀ مبتلا شود، اگرچه امروزه روش انتخابی جراحی انجمادی است.

فلج عصب شعاعی (Radial)
آسیب به عصب شعاعی که از جلوی شانه می گذرد، موجب این عارضه می شود. اغلب این ناحیه در تصادفات بشدت دچار کوفتگی می گردد.
در این زمان آرنج به طور مشخصی آویزان است و سگ نوک پنجه های خود را روی زمین می گشد. اغلب بخش پیشین مچ دست دچار زخم و رفتگی پوست می شود.
تنها زمان می تواند عصب آسیب دیده را ترمیم نماید. درمان باید با هدف راست نگاه داشتن اندام حرکتی انجام گیرد تا از زخم شدن مچ و یا انگشتان جلوگیری شود. شاید استفاده از آتل و یا گچ گرفتن به تجویز دامپزشک لازم باشد.
اگر فلجی شدید و طولانی شود، چاره ای جز قطع اندام حرکتی وجود ندارد، اما این عمل کاملا موفقت آمیز است و دامپزشک باید با رضایت صاحب سگ اقدام به انجام آن کند.
 

فلج عصب گونه ای
آسیب به عصب گونه ای یا سه قلو که از قاعدۀ گوش خارج می شود و به کنار صورت انشعاب می دهد، موجب بروز این عارضه می شود.
در فلج عصب گونه ای، دسته ای از عضلات فک به طور ناقص و یا کامل فلج می شوند، در این زمان دهان سگ کج می گردد و ممکن است زبان از یک سمت دهان حیوان آویزان باشد.
درمان این بیماری به بردباری و زمان نیازمند است. اگرچه ممکن است درمان تا یک سال و یا بیشتر نیز به درازا بکشد.