بهداشت ناخن
ميزان رشد ناخن در نژادهاي مختلف فرق مي‌كند ولي در مورد سگهايي كه روي زمين سخت راه نمي‌روند و در واقع ناخنهاي آنها در تماس با سطوح سخت سائيده نمي‌شود ، چشمگيرتر است . رشد بيش از حد ناخن ممكن است باعث پيچش آن به سمت پنجه و فرو رفتن آن به داخل بالشتك كف پا شده و در نهايت موجب عفونت عمقي آن شود .
مشكل ديگر ناخنهاي بلند اين است كه گاهي اوقات آنها در تماس با زمين مي‌شكنند و چون اين شكستگي معمولا ً در قاعده ناخن ، یعنی همان جايي كه عروق و اعصاب در آن قرار دارند ، اتفاق مي‌افتد بدنبال آن خونريزي و درد رخ خواهد داد . برای كوتاه كردن ناخن ، هرگز شخصا ً اقدام نکنید و این کار را به دامپزشک واگذارید ، چرا که ممکن است به دلیل نداشتن تجربه در این کار ، باعث خونريزي ناخن های حیوان شوید .
بهداشت دندان
دندانهاي سگ به مراقبت و تميز شدن مرتب نياز دارند . در غير اينصورت پلاكهاي دنداني و بيماري لثه در انتظار آن بوده و متعاقب آن افتادن دندان به وقوع خواهد پيوست . در موارد وقوع اختلالات دنداني از جمله پلاكهاي دنداني ، بوي بدي از دهان حيوان خارج ميشود . جرم دنداني به صورت رسوبات نرم يا سفت و به رنگ زرد مايل به قهوه‌اي بر روي دندان ظاهر ميشود . در اين موقع ديگر نمي‌توان بوسيله مسواك كردن ، آن را از سطح دندان جدا ساخت و بايستی به دامپزشك مراجعه كنید . بنابراين براي پيشگيري از وقوع پلاكهاي دنداني بايد دندانهاي سگ را مسواك بزنيد .
براي اينكار مي‌توانيد از تامپوني كه به دور انگشت سبابه پيچيده شده و يا از مسواكهاي نرم مخصوص سگ و یا مسواک بچه‌ها استفاده كنيد . ولي هرگز از خمير دندانهاي انساني براي مسواك زدن دندان سگ استفاده نكنيد ؛ زيرا تركيبات خمير دندانهاي انساني براي معده سگها مشكل‌آفرين مي‌باشد . در صورتيكه به خميردندان مخصوص سگها دسترسي نداريد ، مي‌توانيد از خمیر داندان ژله ای اطفال و یا جوش‌شيريني كه به شكل خمير درآمده استفاده كنيد . معمولا ً نيازي به مسواك زدن سطح داخل دندانها نيست . بسياري از دامپزشكان بخصوص در كشورمان معتقد هستند كه جويدن و گاز گرفتن اجسام سخت مانند استخوان از شكل‌گيري پلاك و رسوب دنداني جلوگيري مي‌كند .
بهداشت گوش
تميز كردن گوشهاي سگ به‌طور ماهيانه الزامي است . مخصوصا ً اگر سگ شما از نژادهايي مانند Poodle يا Cocker Spaniel ، كه مستعد عفونت و آلودگي گوش هستند باشد . براي تميز كردن گوش سگتان مي‌توانيد از گوش پاك كنهاي نرم يا با استفاده از انگشت خود كه به دورش يك پارچه نرم و مرطوب پيچيده شده استفاده كنيد . گوش پاك‌كن و يا انگشت خود را داخل مجراي گوش كرده و آن را در داخل چرخانيده و ترشحات داخل آن را خارج نماييد .
بهداشت چشم
در مورد چشمها، همواره بايد مراقب باشيد اجسام خارجي يا اجسامي كه تحريك‌كننده و آزاردهنده چشم هستند ، وارد آن نشوند . براي مثال اگر سگ شما از نژادي است كه داراي چشمهاي بزرگ و بيرون‌زده است ، بايد مواظب باشيد موهاي بلند اطراف چشم باعث تخريش آن نشود . براي جلوگيري از اين كار مي‌توانيد اين موها را كوتاه كنيد ؛ در غير اينصورت در اثر تحريكات مداوم توسط اين موها ، چشم سگ ممكن است دچار عفونت و التهاب مزمنی گردد كه در اين حالت رنگ چشم قرمز و ملتهب بوده و ترشح مختصري در گوشه آن ديده ميشود . در موارد برخورد با چنين التهاباتي مي‌توانيد با استفاده از يك تكه پنبه آغشته به آب جوشيده شده سرد ، چشم را شستشو بدهيد و در صورتيكه التهاب برطرف نشود و نيز در مواردي مانند پرخوني ملتحمه ، تغيير رنگ قرنيه و ترشحات چركي چشم و … حتمآ با دامپزشك خود تماس بگيريد
گربه
تميز كردن چشم، گوش و دندان: حداقل هفته‌اي يكبار چشمها و گوشها بايد بوسيله پنبه مرطوب و تميز شده و دندانهابا مسواك كوچك يا گوش پاك‌كن مسواك زده شوند. گربه را بايد از بچگي به اين موارد عادت داد.
نظافت و تميز كردن
تميز كردن چشم، گوش و دندان: حداقل هفته‌اي يكبار چشمها و گوشها بايد بوسيله پنبه مرطوب و تميز شده و دندانهابا مسواك كوچك يا گوش پاك‌كن مسواك زده شوند. گربه را بايد از بچگي به اين موارد عادت داد.
كوتاه كردن ناخنها: در صورتي كه گربه شما دائم در خانه است بهتر است بطور منظم انجام شود. عمل جراحي قطع‌ناخن توصيه نمي‌شود زيرا دفاع طبيعي را از گربه مي‌گيرد.
حمام كردن: بطور كلي گربه نياز به شستشو ندارد مگر اينكه بدن آن واقعا كثيف شده باشد. در صورت نياز به حمام‌كردن، اين كار بايد با آب گرم و شامپو مخصوص انجام شده و پس از آن بدن گربه كاملا خشك شود.
کوتاه کردن ناخن ها
سگهایی که درمحیط روستایی ودرفضای باززندگی می کنند بدلیل حرکت برروی زمین سخت نیازبه کوتاه کردن ناخن ندارند زیرا بطورطبیعی ناخن آنها درتماس با زمین سائیده می شود. ولی سگهایی که درخانه زندگی می کنند باید بطورمرتب ناخن هایشان کوتاه شود زیرا درغیراینصورت ممکن است ناخن آنها وارد گوشت شده وبسیاردردناک شود. لازم است به خاطرداشته باشید که بافت زیرناخن سگها بسیارحساس است لذا تنها بافت شاخی ناخن باید کوتاه شود. جهت این کارتنها ازناخنگیرهای مخصوص استفاده کنید که متداولترین آنها ناخن گیرگیوتینی است. هرگزازقیچی وامثال آن استفاده نکنید زیرا این کارباعث رشته رشته شدن بقیه ناخن ودردناکی آن می گردد. درسگهایی که ناخنشان سفید رنگ است محل برش جلوی بافت صورتی زیرناخن است. درسگهایی که ناخنهای تیره رنگ دارند تشخیص این محل مشکل است لذا تنها قسمت جلوی ناخن که به عقب انحناء دارد را کوتاه کنید. کوتاه کردن بیش ازحد موجب درد وخونریزی قابل توجهی خواهد شد.وقتی ناخنها را کوتاه می کنید ازکوتاه کردن ناخن انگشت پنجم نباید غفلت کنید. این انگشت درسطح داخل پا قراردارد. گاهی این انگشت تنها درپاهای جلو وجود دارد اما دربعضی موارد درپاهای عقب هم دیده می شود. برخی ازپرورش دهندگان سگ درهمان روزهای اول این انگشت را قطع می کنند زیرا این انگشت اغلب بزرگ شده ومستعد شکستگی می باشد که بسیاردردناک خواهد بود.
مراقبت ازگوش ها
قسمتی ازبرنامه بهداشتی روزانه حیوان باید معاینه منظم گوش ها باشد. نژادهایی که گوش های بلند وافتاده دارند مثل اسپانیل وپودل نسبت به نژادهایی که گوش های ایستاده دارند بدلیل اینکه لاله گوش آنها مانع جریان منظم هوا به داخل کانال گوش می شود بیشترمستعد عفونت های گوش می باشند. درصورت لزوم باید گوش ها را جهت خارج کردن توده های موم پاک کرد. بهترین روش استفاده ازتکه کوچکی پارچه کتانی است که چند قطره پارافین یا روغن زیتون روی آن ریخته شده باشد. برای افراد بی تجربه استفاده ازگوش پاک کن به هیچ وجه توصیه نمی شود زیرا سطح داخلی گوش بسیارظریف بوده وحرکت ناگهانی حیوان ممکن است منجربه جراحت آن شود. برای این کارهمچنین می توانید انگشت خود را درحالی که یک پارچه نرم مرطوب یا پنبه مرطوبی به دورآن پیچیده شده وارد گوش نمایید وبا چرخاندن آن داخل گوش را تمیزکنید. تنها تمیزنمودن قسمت هایی ازداخل گوش که قابل دیدن می باشد کافی است. ضرورتی ندارد که تمام موم داخل گوش خارج شود زیرا این مومها به طورطبیعی دارای عملکرد محافظت کننده ای نیزهستند. گوش برخی ازسگها دارای دسته موهای زیادی است که مانع جریان هوا به داخل گوش شده وزمینه سازعفونت های گوش می شوند. دراین حال با نظردامپزشک به وسیله انگشت یا موچین های زنانه تنها موهایی که به راحتی کنده می شوند را ازداخل گوش خارج سازید. اگرسگ شما علائم گوش درد مثل کج کردن سر. خارش گوش بوسیله پنجه ها ناله یا تکان سررا نشان می دهد بخصوص بعد ازقدم زدن درمزرعه یا محیط پرگیاه ممکن است بذرگیاهان وارد گوش آن شده باشد لذا بهتراست با دامپزشک تماس بگیرید. تکان مداوم سرمی تواند نشانه آلودگی سگ به جرب گوش باشد. هرگونه بوی نامطبوع یا ترشحات ازگوش می تواند نشاندهنده عفونت باشد که باید با دامپزشک تماس بگیرید.
مراقبت ازچشم ها
همواره درموقع شستشو واصلاح بدن سگ باید مراقب باشید که هیچ نوع اجسام تحریک کننده ای وارد چشمهای حیوان نشود. همچنین درنژادهایی که چشم های بزرگ وبیرون زده ای دارند باید دقت نمود که موهای بلند اطراف چشم ها باعث تخریش وآسیب دیدگی چشم ها نشوند. تحریکات مداومی که ازسوی این موها برسطح چشم وارد می شود می تواند باعث عفونت های مزمن گردد. این قبیل سگها اغلب دارای چشم هایی قرمز وترشح مختصری درگوشه آن هستند. برای رفع ترشحات می توان چشم را به آرامی به وسیله یک تکه پنبه آغشته به آب جوشیده سرد شده ویا چای کمرنگ سرد شده شستشوداد. درسگهای شکاری هم که اغلب با گرد وغباردرتماس می باشند نیزتمیزکردن چشمها ضروری است. برای اینکارمی توانید ازمحلولهای رقیق اسید بوریک ویا محلول های مشابه استفاده کنید. درموارد شدید که می تواند ناشی ازورود اجسام خارجی. برگشتگی پلکها وسایربیماریها باشد با دامپزشک مشورت نمایید.
مراقبت ازدندان ها
دندانهای سگ بطورمداوم باید مورد معاینه قرارگیرند. درصورتی که سگ اجازه می دهد باید دندان های حیوان را تمیزکرد. اگرحیوان علاقه به گاززدن استخوان یا چوب داشته باشد گاهی مواقع درهنگام معاینه تکه هایی ازآنها لای دندان حیوان دیده می شود. درسگها پوسیدگی دندان به خاطرمصرف کمترکربوهیدرات وph قلیایی بزاق کمتررخ می دهد. دربیش تراوقات خصوصا درسنین بالا ودرسگهایی که ازجیره غذایی نرم مثل گوشت یا غذاهای کنسروی استفاده می کنند سطح داخلی وخارجی دندان جرم می گیرد که باید درصورت نیازجرم گیری شود. درصورتی که سگ آرام باشد بصورت روزانه ذرات مواد غذایی باقی مانده را با مسواک پاک نمایید ولی درغیراین صورت با دامپزشک مشورت نمایید. اگراین ذرات پاک نشود تشکیل پلاکهای دندانی را می دهد که خود موجب بیماری لثه می شود. این بیماری خطرناک است وباعث لق شدن وافتادن دندان می گردد. جرم دندانی به صورت رسوبات نرم یا سفت به رنگ زرد مایل به قهوه ای یا خاکستری کمرنگ برروی دندان دیده می شود وآنها را نمی توان با مسواک کردن یا ناخن کشیدن ازسطح دندان جدا ساخت. درواقع باید توسط دامپزشک ازسطح دندان پاک شوند. بهتراست هر3 تا 6 ماه یک باردندان های سگ توسط دامپزشک جرم گیری شوند وگرنه تجمع جرم درسطح خارجی دندان محیط را برای ایجاد عفونت دهان ولثه آماده می نماید واغلب دراین گونه سگها بوی بدی دهان بعلت نفوذ عفونت درلثه های سگ ازدوراستشمام می شود. جرم دندان درابتدا به صورت پلاک ظاهرمی شود ودرعرض 7-2 روزسنگها یا جرم های دندانی را تشکیل می دهند. پلاکها درواقع اجسام نرم سفیدرنگ یا زردی هستند که به راحتی با اقدامات داخل منزل برطرف می شوند. جهت تمیزکردن مداوم دندانها می توانید ازتکه ای پارچه کتانی که درپودرهای مخصوص جرم گیری( درطب انسانی جهت افراد سیگاری پودرهای جرم گیری مخصوصی وجود دارد که برای حیوان نیزقابل استفاده است) دندان خیس خورده یا با کمی جوش شیرین آغشته شده استفاده کنید. ابتدا سطح دندان ها را بوسیله آنها بمالید سپس با آب بخوبی شستشودهید. سگها درابتدا کمی مخالفت می کنند اما بعد ازمدتی به آن عادت خواهند کرد. پاداش شما هم ازاین کارداشتن سگی با دندان های تمیزو دهانی خوشبواست. هرگزازمسواک سخت برای تمیزکردن دندان حیوان استفاده نکنید زیرا درصورت حرکت ناگهانی حیوان باعث جراحت لثه آن می گردد. جهت تمیزشدن دندان های سگ می توانید ازقلم گوسفند یا گوساله بصورت خام یا استخوان های مصنوعی استفاده کنید. این گونه اجسام غذایی درجلوگیری ازبروز رسوب یا جرم دندانی موثرمی باشند ضمنا احتیاجات حیوان را ازنظرکلسیم وفسفرکه درتحکیم اسکلت بدن حیوان موثراست تامین می نمایند.
کیسه های مقعدی
کیسه های مقعدی بصورت یک جفت غده دردوطرف مقعد قراردارند. ترشحات این غدد اغلب بد بو بوده ومعمولا قهوه ای وآبکی می باشند ولی ممکن است درصورت تجمع بیش ازحد بصورت خمیری درآیند. گاهی مواقع تجمع ترشحات این غدد موجب درد وخارش درناحیه مقعد می گردد که بصورت گازگرفتن یا لیس زدن مقعد یا کشیدن آن برروی زمین تظاهرمی یابد. دراین صورت باید ترشحات داخل کیسه را تخلیه نمود. بهتراست اینکارتوسط دامپزشک انجام شود.
مشکل دفع مدفوع
دربسیاری ازسگها بخصوص سگهای کوچک وآپارتمانی بعلت عدم رعایت رژیم غذایی مناسب اختلال دردفع مدفوع اتفاق می افتد. علت اصلی این مشکل تورم کیسه های مقعدی است که قبلا توضیح داده شد. ترشح طبیعی این غدد باعث تسهیل درعمل دفع می گردد. درمواردی که حیوان بعلت خوردن استخوان بیش ازحد مواد نشاسته ای ویا مواد یبوست زا دچاراختلال گوارشی شود. عمل دفع با مشکل مواجه خواهد شد. درضمن مواد فیبری واجسام غیرقابل هضم موجود درمدفوع گاهی مواقع باعث انسداد مجرای غدد مقعدی می گردد که این امرنتنها ازترشح مواد لغزنده جلوگیری می کند بلکه انسداد مجرای غدد مقعدی محیط سربسته ای را ایجاد می کند که موجب فعالیت میکروارگانیسم های ساپروفیت درآن می گردد. فعالیت این اجرام موجب التهاب وتورم غدد مقعدی می گردد که درنتیجه آن حیوان درهنگام دفع مدفوع با درد ومشکل روبرو شده واغلب سعی می کند ازتخلیه ودفع مدفوع صرفه نظرکند. درچنین شرایطی حیوان سعی می کند برای رهایی ازدرد والتهاب مقعد خود را با جاهای سفت وسخت اصطحکاک دهد ویا ناحیه پشت خود را روی زمین بکشد ویا آن ناحیه را گازبگیرد تا بلکه بصورتی ازاین درد والتهاب رهایی یابد. زمانی این التهاب وتورم بقدری پیشرفت خواهد کرد که حالت عفونی وچرکی بخود گرفته وبصورت یک آبسه چرکی دراطراف مقعد ظاهرشده وگاهی سربازکرده وحالت فیستول چرکی را بخود می گیرد. دراین موارد حیوان برای اینکه احساس آرامش کند با زبان خود ناحیه مزبوررا لیس می زند وهمین مسئله باعث انتقال عفونت ازناحیه رکتوم به محوطه دهان وحلق ودرنهایت لوزه ها خواهد شد. عفونت والتهاب لوزه ها موجب استفراغ متناوب درحیوان خواهد شد که ارتباطی با خوردن غذا ندارد. درادامه حیوان اشتهای خود را ازدست داده ونسبت به غذا بی میل می شود. درنهایت حیوان بتدریج نشاط . شادابی. تحرک وسرحالی وچالاکی خود راازدست خواهد داد وحتی نسبت به صاحب خود نیزبی اعتنا می شود. درسگهای بزرگ جثه نظیرنژاد ژرمن شپهرد. دوبرمن وغیره این گونه مشکلات کمتربوجود می آید زیرا بدلیل تحرک وجست وخیرحیوان عضلات اطراف ناحیه رکتوم مرتب بازوبسته شده که اگرگیری هم درمجرا وجود داشته باشد خودبخود رفع می گردد ولی درسگهای تزئینی وآپارتمانی به علت تحرک کمتراین مشکل شایع ترمی باشد. لذا باید به این سگها دقت بیشتری مبذول داشت .
تميز كردن چشمها :
بعضي از نژادهاي سگ بخصوص آنها مه موهاي بلند دارند به علت ترشع غدد اشكي همواره گوشه هاي چشمشان كثيف است براي اين مسئله دو كار را بايد انجام داد .
1:كوتاه كردن موهاي اطراف چشم (ترجيحا توسط دامپزشك )2:شست شوي روزانه با پنبه استريل كه به سرم فيزيولوژي(سرم شست و شو آغشته باشد )روي پلكها و و اطراف چشم را از سمت بيني به طرف خارج بصورت كاملا ملايم تميز كنيد .دقت كنيد مخصوصا در مورد سگهاي پكينيز كه به هيچ عنوان سطح قرنيه و اساسا خود كاسه چشم را با پنبه و هيچ چیز ديگر تميز نكنيد و اگر هم ترشحات چشمي وجود داشت هرگز با دستمال و يا اين قبيل اشيا تميز نكنيد . اگر هم جسم خارجي در چشم سگتان قرار گرفت فقط با دامپزشك مربوطه تماس بگيريد.
كوتاه كردن ناخنها :
تا قبل از سه ماهگي هيچ نيازي به كوتاه كردن ناخنهاي سگ وجود ندارد
فقط مراقب انگشت بالايي دست و پاي سگتان باشيد كه هيچ ارتباطی با زمين ندارد و مواظب باشيد كه به صورت حلقوي در نيايد و دور خودش نپيچد كه مطمئنا تا سه ماهگي چنين اتفاقي نخواهد افتاد .
بعد از آن زمان هم باز شما بايد به دامپزشك سگتان مراجعه كنيد . او خودش ناخنهاي سگ را باز بيني خواهد كرد ولي اين نكته را ذكر ميكنم كه اصلا خود شما اقدام به كوتاه كردن ناخن سگ نكنيد چون در قسمت ابتدايي ناخن سگها كالا زنده و نسج زنده قرار دارد و اين مسئله باعث ميشود كه اگر فقط يك بار به اشتباه ناخن سگ خون بيايد ديگر سگ با شما همكاري در اين مورد نخواهد كرد .و دیگر اینکه برای کوتاه کردن ناخن سگ از ناخنگیر های مخصوص استفاده میشود نه ناخنگیر مخصوص انسانها .
ولي بطور كلي ناخن سگها نبايد از سطح بالشتك هاي دست و پايش بلند تر باشد و اگر اين چنين بود او را به نزد دامپزشكش ببريد . و يا فقط با سوهان هاي مخصوص ناخن سگ نوك ناخنها را سوهان بكشيد